Làm thế nào để chẩn đoán đa u tuỷ xương?
Sự bất thường của tương bào trong bệnh đa u tuỷ xương. Nguồn ảnh: www.mayoclinic.org
Khó có thể phát hiện sớm bệnh đa u tuỷ xương. Đôi khi người bệnh mắc đa u tuỷ xương không có bất kỳ triệu chứng nào cho đến khi bệnh trở nặng. Các triệu chứng có thể xuất hiện bao gồm đau xương, đau bụng, chán ăn, mệt mỏi, sụt cân và thường xuyên bị ốm. Bác sĩ sẽ đặt ra một số câu hỏi về tình trạng sức khoẻ và thực hiện khám lâm sàng.
Nếu có dấu hiệu hướng tới đa u tuỷ xương, bác sĩ sẽ chỉ định thêm các xét nghiệm khác để chẩn đoán. Dưới đây là một số xét nghiệm có thể được chỉ định:
Xét nghiệm công thức máu toàn phần: Xét nghiệm này thường được chỉ định đầu tiên. Hầu hết người mắc đa u tuỷ xương đều có số lượng hồng cầu thấp.
Xét nghiệm globulin miễn dịch trong máu và nước tiểu: Mẫu máu và nước tiểu của người bệnh sẽ được xét nghiệm để phát hiện globulin miễn dịch (tên gọi khác của kháng thể). Ở người mắc đa u tuỷ xương, nồng độ của một trong các loại globulin miễn dịch thường cao hơn bình thường.
Xét nghiệm sinh hoá máu: Các xét nghiệm có thể được thực hiện để kiểm tra chức năng thận và nồng độ canxi, kali, natri và các chất khác trong máu.
Chọc hút và sinh thiết tuỷ xương: Trong các xét nghiệm này, bác sĩ sẽ sử dụng kim nhỏ để lấy một mảnh mô tuỷ xương, thường là từ xương chậu. Vị trí quanh vùng sinh thiết sẽ được gây tê hoặc người bệnh có thể được gây mê trong quá trình làm xét nghiệm. Các mảnh bệnh phẩm sẽ được gửi tới phòng xét nghiệm để kiểm tra xem tương bào trong tuỷ xương có bất thường không.
Các xét nghiệm sinh thiết khác: Nếu người bệnh có khối u hoặc hạch bạch huyết to, bác sĩ có thể sử dụng kim nhỏ và xylanh để lấy một mảnh bệnh phẩm từ vị trí đó. Mẫu bệnh phẩm sẽ được kiểm tra để phát hiện tế bào ung thư.
Chụp X-quang xương: Tổn thương xương do tế bào u gây ra thường có thể được phát hiện bằng X-quang. Serie các phim X-quang chụp hầu hết các xương trên cơ thể được gọi là kiểm tra xương toàn bộ (Skeletal survey).
Chụp cắt lớp vi tính (CT): Đây là kỹ thuật chụp X-quang đặc biệt, giúp tạo hình ảnh cơ thể một cách chi tiết. Chụp CT có thể cho thấy tổn thương xương có phải do đa u tuỷ xương hay không.
Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI sử dụng sóng vô tuyến và từ trường mạnh thay tia X để tạo hình ảnh chi tiết. Chụp MRI có thể rất hữu ích trong việc đánh giá xương và tuỷ xương.
Chụp PET: Kỹ thuật này sử dụng một loại đường đặc biệt, khi ở trong cơ thể, chúng có thể được phát hiện bằng một camera đặc biệt. Loại đường này sẽ xuất hiện tạo thành các điểm nóng ở vị trí ung thư.
Đánh giá mức độ nghiêm trọng của đa u tuỷ xương
Nếu mắc đa u tuỷ xương, bác sĩ sẽ phải đánh giá mức độ tiến triển của bệnh, hay còn gọi là giai đoạn bệnh.
Giai đoạn của bệnh đa u tuỷ xương được đánh giá dựa trên kết quả X-quang và một số xét nghiệm máu hoặc nước tiểu. Người bệnh nên hỏi bác sĩ về các giai đoạn đa u tuỷ xương và ý nghĩa của nó.
Các phương pháp điều trị đa u tuỷ xương
Kế hoạch điều trị tốt nhất cho người bệnh phụ thuộc vào giai đoạn bệnh, tuổi, sức khoẻ tổng thể và các yếu tố khác. Nếu bệnh được phát hiện sớm và không gây ra triệu chứng, người bệnh có thể không cần điều trị ngay mà chỉ cần theo dõi chặt chẽ. Nếu cần điều trị, người bệnh có thể được chỉ định:
- Hoá trị
- Các thuốc điều trị khác như nhóm Bisphosphonate giúp chắc khoẻ xương
- Ghép tế bào gốc
- Xạ trị
- Các loại thuốc và liệu pháp hỗ trợ khác
Hoá trị liệu
Hoá trị liệu, còn được gọi là hoá trị, là phương pháp điều trị ung thư bằng thuốc. Các thuốc thường được sử dụng bằng cách truyền tĩnh mạch. Thuốc sẽ vào máu và đi khắp cơ thể. Hoá trị được dùng theo chu kỳ. Giữa mỗi chu kỳ điều trị sẽ có thời gian nghỉ. Trong hầu hết trường hợp, người bệnh sẽ được điều trị bằng hai loại hoá chất trở lên. Điều trị thường kéo dài nhiều tháng.
Tác dụng phụ của hoá trị
Hoá trị có thể gây ra nhiều tác dụng phụ như:
- Rụng tóc
- Loét miệng
- Chán ăn
- Tiêu chảy
- Đau bụng và buồn nôn
- Tăng nguy cơ nhiễm trùng
- Dễ bị bầm tím và chảy máu
- Mệt mỏi
Tuy nhiên, những tác dụng phụ này có xu hướng biến mất sau khi kết thúc điều trị. Đa số tác dụng phụ của hoá trị có thể điều trị được. Hãy trao đổi với nhóm chăm sóc ung thư để được trợ giúp.
Các thuốc điều trị khác
Nhiều loại thuốc khác có thể được sử dụng để điều trị đa u tuỷ xương hoặc các triệu chứng của bệnh. Chúng có cơ chế tác động khác với hoá trị. Một số thuốc nhắm các tế bào bất thường. Một số khác lại giúp hệ miễn dịch tấn công tế bào u. Ngoài ra, một số thuốc giúp xương chắc khoẻ và làm giảm nguy cơ gãy xương. Thông thường, bác sĩ sẽ kết hợp các loại thuốc với nhau (đôi khi kết hợp với hoá trị).
Một số thuốc được dùng bằng đường uống, một số khác được dùng bằng cách truyền tĩnh mạch. Mỗi loại thuốc có thể gây ra các tác dụng phụ khác nhau nên người bệnh cần trao đổi với bác sĩ về loại thuốc mà mình được chỉ định và các tác dụng phụ có thể xảy ra.
Ghép tế bào gốc
Sau khi hoá trị liều cao để tiêu diệt tế bào u, bác sĩ sẽ thực hiện ghép tế bào gốc cho người bệnh. Hoá trị liều cao sẽ phá huỷ tuỷ xương, khiến tuỷ xương không thể tạo ra các tế bào máu mới, việc ghép tế bào gốc sau hoá trị có thể mang lại các tế bào gốc tuỷ xương có chức năng tạo máu bình thường. Có nhiều phương pháp ghép tế bào gốc, mỗi phương pháp đều có thể gây ra tác dụng phụ. Người bệnh cần trao đổi với bác sĩ về phương pháp mà mình được chỉ định và các tác dụng phụ có thể xảy ra.
Ghép tế bào gốc là một trong những phương pháp điều trị đa u tuỷ xương. Nguồn ảnh: www.moffitt.org
Xạ trị
Xạ trị là phương pháp sử dụng các loại tia năng lượng cao (ví dụ như tia X) để tiêu diệt tế bào ung thư. Phương pháp điều trị này có thể được sử dụng để điều trị những vị trí đa u tuỷ xương gây đau hoặc gây ra một số triệu chứng khác khi không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác.
Các tác dụng phụ của xạ trị phổ biến nhất là:
- Biến đổi vùng da tại vị trí xạ
- Cảm thấy rất mệt mỏi
Đa số các tác dụng phụ sẽ được cải thiện sau khi kết thúc điều trị. Một số có thể tồn tại lâu hơn.
Điều trị hỗ trợ
Đôi khi, người bệnh cần điều trị một số triệu chứng do đa u tuỷ xương gây ra như thiếu máu và nhiễm trùng. Người bệnh nên hỏi bác sĩ về các phương pháp điều trị hỗ trợ mà họ cần.
Thử nghiệm lâm sàng
Thử nghiệm lâm sàng là những nghiên cứu thử nghiệm các loại thuốc mới hoặc phương pháp điều trị mới trên con người. Các nghiên cứu sẽ so sánh điều trị tiêu chuẩn với những phương pháp điều trị có thể đem lại hiệu quả tốt hơn.
Nếu muốn tìm hiểu thêm về các thử nghiệm lâm sàng phù hợp với bản thân, người bệnh có thể hỏi bác sĩ về các thử nghiệm lâm sàng đang được thực hiện tại bệnh viện.
Thử nghiệm lâm sàng là một trong những cách điều trị ung thư bằng phương pháp mới nhất. Đây là cách tốt nhất để bác sĩ tìm được phương pháp điều trị tốt hơn cho người bệnh. Nếu bác sĩ tìm được thử nghiệm về bệnh ung thư mà người bệnh mắc phải, bác sĩ sẽ gợi ý, việc tham gia nghiên cứu sẽ phụ thuộc vào quyết định của người bệnh. Nếu đăng ký tham gia, người bệnh cũng có thể dừng bất kỳ lúc nào.
Các phương pháp điều trị ung thư khác người bệnh có thể nghe nói đến
Người bệnh ung thư có thể nghe nói tới một số cách khác để điều trị bệnh hoặc điều trị triệu chứng, ví dụ tới như vitamin, thảo dược, chế độ ăn đặc biệt… Tuy nhiên, không phải lúc nào đó cũng là phương pháp điều trị y khoa tiêu chuẩn. Một số phương pháp có thể hỗ trợ quá trình điều trị bệnh, nhưng một số vẫn chưa được kiểm chứng. Một số phương pháp đã được chứng minh là không có tác dụng, thậm chí một số còn được phát hiện là có khả năng gây hại cho người bệnh. Người bệnh cần hỏi bác sĩ trước khi áp dụng bất kỳ cách nào, dù đó là vitamin, chế độ ăn hay các phương pháp khác.
Điều gì sẽ xảy ra sau khi kết thúc điều trị
Việc điều trị thường không chữa khỏi hẳn đa u tuỷ xương, nhưng có thể đẩy lui bệnh trong một khoảng thời gian. Nếu mắc đa u tuỷ xương, người bệnh sẽ có những khoảng thời gian không phải điều trị, hoặc tiếp tục những đợt điều trị thường xuyên bằng hoá trị và các thuốc khác, xạ trị hoặc các phương pháp khác để giúp kiểm soát căn bệnh.
Dù có điều trị hay không thì việc theo dõi liên tục là rất quan trọng. Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng, thăm khám lâm sàng và chỉ định xét nghiệm máu và xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh như chụp CT hoặc X-quang. Người bệnh nên nói ngay cho bác sỹ về bất kỳ thay đổi hoặc triệu chứng mà mình phát hiện được, cũng như bất kỳ câu hỏi hoặc lo lắng nào của bản thân khi tái khám.
Nguồn: Dịch từ www.cancer.org Hội Ung thư lâm sàng Hoa Kỳ
Đường dẫn: https://www.cancer.org/cancer/types/multiple-myeloma/if-you-have-multiple-myeloma.html
Biên dịch: BS. Đào Thanh Lan, Khoa Giải phẫu bệnh – Tế bào
Hiệu đính: ThS.BS. Nguyễn Thanh Hằng – Phòng Hợp tác Quốc tế và Nghiên cứu Khoa học
