Nguyên lý và cách thức thực hiện
Khác với truyền hóa chất qua đường tĩnh mạch, HAIC đưa thuốc trực tiếp vào động mạch gan – nguồn cấp máu chính cho khối u gan. Bác sĩ sẽ sử dụng máy chụp mạch số hóa xóa nền (DSA) để luồn một ống thông mảnh từ động mạch đùi lên động mạch gan. Ống này được kết nối với một buồng truyền nhỏ đặt dưới da thành bụng (Hình 1).
Hình 1: Vị trí đặt buồng truyền hóa chất tại thành bụng trên nếp lằn bẹn.
Trong suốt quá trình điều trị, bệnh nhân không nhìn thấy đường ống bên ngoài, chỉ có một “nút nhỏ” ẩn dưới da. Khi đến kỳ truyền, bác sĩ dùng kim đặc biệt chọc qua da vào buồng truyền và bơm hóa chất. Thuốc theo đường động mạch đi thẳng vào gan, tập trung nhiều tại khối u, giúp nâng cao hiệu quả tiêu diệt tế bào ung thư.
Buồng truyền có thể sử dụng trong nhiều tháng hoặc nhiều năm, tùy phác đồ điều trị.
Ưu điểm nổi bật
HAIC mang đến nhiều lợi ích so với các phương pháp truyền thống. Trước hết, do thuốc được đưa trực tiếp đến khối u nên nồng độ tại gan cao hơn nhiều lần so với truyền tĩnh mạch. Ngược lại, lượng thuốc phát tán ra toàn thân thấp hơn, nhờ đó giảm được các tác dụng phụ như rụng tóc, nôn ói, suy tủy hay viêm niêm mạc.
Thứ hai, kỹ thuật này đặc biệt hữu ích cho bệnh nhân có huyết khối tĩnh mạch cửa – nhóm vốn ít đáp ứng với TACE. HAIC có thể giúp kiểm soát khối u, thậm chí làm tan bớt huyết khối, cải thiện dòng máu qua gan.
Thứ ba, về mặt tiện lợi, buồng truyền dưới da được thiết kế nhỏ gọn, kín đáo, thẩm mỹ. Sau khi đặt, bệnh nhân có thể vận động bình thường, không phải kiêng khem quá nhiều. Đây là yếu tố quan trọng góp phần nâng cao chất lượng sống.
Quy trình điều trị
Trước khi đặt buồng truyền, bệnh nhân sẽ được chụp chiếu, xét nghiệm để đánh giá tình trạng gan, thận và mạch máu. Các bác sĩ đa chuyên khoa – bao gồm ung bướu, chẩn đoán hình ảnh, gan mật – sẽ cùng hội chẩn để lựa chọn phác đồ phù hợp.
Thủ thuật đặt buồng thường kéo dài khoảng 60 -120 phút, gây tê tại chỗ, ít đau, bệnh nhân có thể hồi phục nhanh. Sau đó, định kỳ mỗi 3–4 tuần, bệnh nhân đến bệnh viện để truyền hóa chất qua buồng. Mỗi chu kỳ có thể kéo dài vài giờ hoặc vài ngày tùy thuộc vào phác đồ hóa chất, sau đó người bệnh được theo dõi ngắn hạn và trở về sinh hoạt bình thường.
Trong suốt quá trình, chức năng gan, thận và tình trạng khối u được kiểm tra định kỳ bằng xét nghiệm và hình ảnh học để đánh giá hiệu quả.
Hiệu quả điều trị
Nhiều nghiên cứu quốc tế cho thấy HAIC mang lại tỷ lệ kiểm soát khối u cao, đặc biệt ở bệnh nhân ung thư gan giai đoạn tiến triển. Một số công trình báo cáo tỷ lệ đáp ứng khách quan từ 30–50%, thậm chí cao hơn ở nhóm có huyết khối tĩnh mạch cửa.
Tại Việt Nam, phương pháp này được áp dụng từ năm 2019 tại một số trung tâm lớn. Các kết quả ban đầu cho thấy sau 2–4 chu kỳ điều trị, nhiều bệnh nhân có khối u thu nhỏ đáng kể, chỉ số dấu ấn ung thư như AFP, PIVKA-II giảm rõ rệt. Chức năng gan được duy trì ổn định, tác dụng phụ ít và hầu hết ở mức nhẹ.
Đặc biệt, một số trường hợp ban đầu không còn chỉ định phẫu thuật, sau khi điều trị HAIC, khối u thu nhỏ và chức năng gan cải thiện, đã đủ điều kiện tiến hành cắt gan triệt căn. Đây được xem là lợi ích vượt trội của phương pháp.
Một bệnh nhân nam 55 tuổi, được chẩn đoán ung thư biểu mô tế bào gan kèm huyết khối tĩnh mạch cửa. Sau nhiều lần nút mạch TACE nhưng khối u không đáp ứng, bệnh nhân được chỉ định đặt buồng truyền động mạch gan.
Sau 3 chu kỳ HAIC, kết quả chụp MRI cho thấy khối u giảm kích thước đáng kể, huyết khối tĩnh mạch cửa cải thiện, chỉ số AFP giảm từ 12.000 xuống dưới 1.000 ng/mL. Người bệnh ăn uống tốt, ít mệt mỏi, không gặp tác dụng phụ nặng. (Hình 2)
Trường hợp này minh chứng rõ hiệu quả của phương pháp đối với nhóm bệnh nhân vốn ít hy vọng.
Hình 2: (A) Tổn thương thâm nhiễm gan phải và xâm lấn tĩnh mạch cửa phải
(B) Sau điều trị 3 chu kì HAIC, tổn thương u và huyết khối tĩnh mạch cửa giảm đáng kể.
Ý nghĩa thực tiễn
Với việc triển khai kỹ thuật HAIC tại Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội, bệnh nhân ung thư gan giai đoạn tiến triển đã có thêm một lựa chọn điều trị hiện đại. Phương pháp không chỉ giúp kiểm soát khối u tốt hơn mà còn hạn chế tác dụng phụ, cải thiện chất lượng sống – yếu tố ngày càng được quan tâm trong điều trị ung thư.
Trong thời gian tới, cùng với sự phối hợp đa chuyên khoa và chuẩn hóa quy trình, HAIC hứa hẹn sẽ trở thành một phần quan trọng trong phác đồ điều trị cá thể hóa cho bệnh nhân ung thư gan tại Việt Nam.
Viết bài: Ths.BSNT. Đào Duy Tùng - Khoa Chẩn đoán hình ảnh
Duyệt bài: BS.CKII. Nguyễn Đình Hướng - Trưởng khoa Chẩn đoán hình ảnh
