PD-L1 là gì?
Hệ thống miễn dịch đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể. Các tế bào T (T cells) của hệ thống miễn dịch có khả năng nhận biết và tiêu diệt các mầm bệnh hoặc các tế bào không lành mạnh một cách chọn lọc. Trong cơ thể, các trạm kiểm soát miễn dịch (Immune checkpoints) có chức năng đảm bảo hệ thống miễn dịch không phá hủy nhầm các tế bào khỏe mạnh trong quá trình đáp ứng miễn dịch. Tế bào ung thư có thể lợi dụng các trạm kiểm soát này để tránh sự phát hiện và tấn công của hệ thống miễn dịch.
PD-L1 là một yếu tố gắn kết (ligand) có bản chất là protein xuyên màng, có trên một số loại tế bào bình thường và một số loại tế bào ung thư. PD-L1 có vai trò điều hòa miễn dịch tế bào T, hạn chế tổn thương mô, thực hiện chết tế bào theo chương trình. Bình thường, khi PD-L1 gắn với thụ thể PD-1 trên bề mặt tế bào T, các tín hiệu ức chế miễn dịch sẽ được truyền tới tế bào T, khiến tế bào T bị bất hoạt. Các tế bào ung thư cũng có thể sản xuất ra PD-L1 và gắn với PD-1, giúp chúng thoát khỏi sự tiêu diệt của hệ thống miễn dịch.
PD-L1 bộc lộ trong nhiều khối u như ung thư phổi không tế bào nhỏ, ung thư hắc tố, ung thư thận, ung thư bàng quang, ung thư tuyến giáp, ung thư đại trực tràng.
Xét nghiệm PD-L1 như thế nào?
Để phát hiện sự bộc lộ PD-L1 trên tế bào ung thư, bác sĩ sẽ thực hiện sinh thiết lấy các mảnh mô u nhỏ dưới hướng dẫn của chẩn đoán hình ảnh. Một số kỹ thuật sinh thiết bao gồm:
· Sinh thiết phổi qua nội soi phế quản ống mềm
· Sinh thiết phổi xuyên thành ngực
· Sinh thiết phổi qua phẫu thuật nội soi lồng ngực
· Sinh thiết phổi qua phẫu thuật mở
Các mảnh sinh thiết sẽ được nhuộm hóa mô miễn dịch (Immunohistochemistry – IHC) theo quy trình của máy nhuộm, sau đó được các bác sĩ giải phẫu bệnh đọc kết quả trên kính hiển vi quang học.
Nếu kết quả cho thấy các tế bào ung thư tăng bộc lộ PD-L1, bệnh nhân có thể được chỉ định điều trị bằng liệu pháp miễn dịch (Immunotherapy).
Vai trò của PD-L1 trong điều trị miễn dịch cho bệnh nhân ung thư phổi
Hiện nay, các nhà khoa học đã nghiên cứu ra nhiều liệu pháp miễn dịch để điều trị ung thư phổi không tế bào nhỏ. Trong đó, thuốc kháng PD-L1 là một trong những thuốc ức chế điểm kiểm soát miễn dịch (Immune checkpoint inhibitors – ICIs) được chỉ định cho một số trường hợp ung thư biểu mô tuyến giai đoạn tiến triển. Ở Việt Nam, Atezolizumab và Duvarlumab là hai loại thuốc kháng PD-L1 được Bộ Y tế cấp phép sử dụng.
Atezolizumab và Duvarlumab là kháng thể đơn dòng kháng PD-L1. Nó liên kết với PD-L1 và ngăn chặn các tương tác giữa PD-L1 với cả hai thụ thể PD-1 và B7.1, làm giải phóng sự ức chế đáp ứng miễn dịch qua trung gian PD-L1/PD-1, kích hoạt đáp ứng miễn dịch tiêu diệt khối u. Cơ chế này làm chậm sự phát triển của các tế bào ung thư, hạn chế sự lan rộng của chúng đến các cơ quan khác trong cơ thể và tăng cường hệ thống miễn dịch.
Tóm lại, thuốc kháng PD-L1 là một trong những liệu pháp miễn dịch được chỉ định cho bệnh nhân ung thư phổi không tế bào nhỏ loại ung thư biểu mô tuyến giai đoạn tiến triển có tăng bộc lộ PD-L1.
Hiện nay, khoa Giải phẫu bệnh – Tế bào, Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội đang triển khai kỹ thuật xét nghiệm PD–L1 bằng phương pháp hóa mô miễn dịch, giúp chẩn đoán và xác định phương pháp điều trị thích hợp cho bệnh nhân ung thư phổi không tế bào nhỏ.
Nguồn:
(1) https://www.abcam.com/cancer/cancer-immunotherapy-and-the-pd1pdl1-pathway
(2) https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/treatment-types/immunotherapy/immune-checkpoint-inhibitors.html
(3) https://medlineplus.gov/lab-tests/pdl1-immunotherapy-tests/
Biên soạn: ThS.BS. Nguyễn Thị Thanh Yên, BS. Đào Thanh Lan – Khoa Giải phẫu bệnh – Tế bào
Kiểm duyệt: TS.BS. Dương Hoàng Hảo – Trưởng khoa Giải phẫu bệnh – Tế bào
Thiết kế: CNh. Vũ Thu Hương - Phòng QLCL-CTXH
