Hình 1: Điều trị ung thư có thể ảnh hưởng đến đời sống tình dục của người bệnh
Tác dụng phụ về tình dục có thể về thể chất, tinh thần hoặc cảm xúc. Điều trị ung thư có thể ảnh hưởng đến tâm trạng, vẻ bề ngoài, năng lượng và cảm xúc về bản thân của phụ nữ. Và tất cả những điều này có thể ảnh hưởng đến đời sống tình dục của họ.
Người bệnh ung thư nên trò chuyện một cách cởi mở với nhóm chăm sóc ung thư về sức khỏe tình dục của mình. Nếu có thể, điều này nên được thực hiện trước khi bắt đầu điều trị. Bác sỹ có thể đánh giá các triệu chứng và giải quyết các mối lo ngại của người bệnh trước, trong và sau khi điều trị. Tác dụng phụ về tình dục cũng có thể là một yếu tố trong việc lựa chọn kế hoạch điều trị. Nếu người bệnh rất lo lắng, họ có thể muốn hỏi thêm ý kiến của những chuyên gia khác.
Các triệu chứng và tác dụng phụ
Các vấn đề tình dục có thể phát sinh trong, ngay sau hoặc nhiều năm sau khi điều trị. Chúng có thể hết sau một thời gian hoặc tồn tại vĩnh viễn. Mỗi phụ nữ sẽ có sự khác biệt. Người bệnh nên thảo luận với nhóm chăm sóc sức khỏe của mình về các triệu chứng, bao gồm mọi triệu chứng mới hoặc thay đổi những triệu chứng đã có từ trước.
Các tác dụng phụ về tình dục có thể bao gồm:
· Giảm hoặc mất ham muốn tình dục
· Không có khả năng đạt hoặc duy trì hưng phấn tình dục
· Giảm hoặc mất sự trơn chu của âm đạo
· Khó khăn hoặc không có khả năng đạt cực khoái
· Đau khi quan hệ tình dục
· Đau hoặc tê bộ phận sinh dục
Một số phương pháp điều trị có thể gây ra các vấn đề tình dục
Một số phương pháp điều trị có nhiều khả năng ảnh hưởng đến đời sống tình dục của bạn hơn những phương pháp khác. Các phương pháp điều trị sau đây có thể gây ra các vấn đề về tình dục.
Xạ trị. Các tác dụng phụ của xạ trị thường làm giảm ham muốn tình dục. Chúng có thể bao gồm:
· Mệt mỏi
· Buồn nôn
· Nôn
· Tiêu chảy
Trong khi đó, xạ trị vùng chậu có thể gây khô âm đạo, đau nhức và khó chịu. Những tác dụng phụ này có thể kéo dài tới một vài tuần sau khi điều trị. Mô sẹo cũng có thể hình thành, làm hẹp hoặc rút ngắn âm đạo. Những thay đổi như vậy có thể làm cho giao hợp trở nên đau đớn thậm chí là không thể.
Kinh nguyệt có thể đột ngột dừng lại đối với những phụ nữ chưa mãn kinh. Điều này được gọi là mãn kinh sớm . Nó có thể bao gồm các triệu chứng tình dục sau đây, điều này góp phần gây đau khi quan hệ tình dục:
· Giảm ham muốn tình dục
· Khô âm đạo
· Ngứa âm hộ và âm đạo
· Kích ứng âm hộ và âm đạo
Hóa trị. Các tác dụng phụ của hóa trị có thể ảnh hưởng đến ham muốn tình dục và hình ảnh bản thân. Chúng có thể bao gồm:
· Tăng hoặc giảm cân
· Buồn nôn
· Nôn mửa
· Tiêu chảy
Các loại hóa chất được tiêm vào vùng chậu hoặc bàng quang có thể gây kích ứng vùng chậu. Điều này có thể làm cho quan hệ tình dục đau đớn cho đến khi cơ thể lành lại. Ngoài ra, phụ nữ trẻ có nguy cơ mất chức năng buồng trứng đột ngột. Tác dụng phụ này có thể là tạm thời hoặc vĩnh viễn.
Người bệnh nên hỏi bác sĩ về các tác dụng phụ đối với tình dục có thể xảy ra của bất kỳ loại thuốc chống ung thư nào, bao gồm cả liệu pháp nhắm trúng đích hoặc liệu pháp miễn dịch, vì đó là một phần trong kế hoạch điều trị.
Các loại thuốc khác. Thuốc điều trị tác dụng phụ có thể làm giảm hứng thú hoạt động tình dục. Các thuốc này bao gồm một số loại thuốc giảm đau hoặc thuốc chống trầm cảm.
Phẫu thuật phụ khoa. Phẫu thuật ở cơ quan sinh sản của phụ nữ có thể ảnh hưởng đến chiều dài của âm đạo, thần kinh, cơ và nguồn cung cấp máu. Phẫu thuật cũng có thể gây hẹp âm đạo hoặc đau vùng chậu mãn tính. Những thay đổi này có thể ảnh hưởng đến chức năng tình dục. Những phụ nữ chưa trải qua thời kỳ mãn kinh sẽ mãn kinh sớm khi cả hai buồng trứng bị cắt bỏ.
Phẫu thuật đại trực tràng hoặc bàng quang. Đôi khi, phẫu thuật sẽ cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ đại tràng, trực tràng hoặc bàng quang, do đó có thể cần làm hậu môn nhân tạo hoặc mở thông niệu đạo. Những thủ thuật này có thể ảnh hưởng đến sự tự tin và hình ảnh cơ thể của người bệnh. Mở hậu môn nhân tạo là phẫu thuật tạo ra một lỗ mở để đưa phân ra khỏi cơ thể. Phẫu thuật mở thông niệu đạo là mở một lỗ để nước tiểu ra khỏi cơ thể. Người bệnh phải đeo một chiếc túi đựng chất thải bên trong người và điều này có thể khiến họ tránh bộc lộ cơ thể của mình với bạn tình
Phẫu thuật ung thư vú. Mất một phần hoặc toàn bộ vú có thể ảnh hưởng đến hình ảnh cơ thể. Ngoài ra, phẫu thuật có thể làm thay đổi hoặc mất nhạy cảm (cảm giác) ở vú.
Liệu pháp nội tiết tố hoặc hormon. Các phương pháp điều trị kháng estrogen có thể gây ra các triệu chứng thường thấy ở thời kỳ mãn kinh. Bao gồm:
· Cơn bốc hỏa
· Khô âm đạo
· Đau khi giao hợp
· Giảm ham muốn tình dục
Vấn đề cảm xúc và tình dục
Sức khỏe tinh thần đóng vai trò mấu chốt trong sức khỏe tình dục. Những cảm xúc và tình trạng liên quan đến ung thư dưới đây có thể ảnh hưởng đến chức năng tình dục của người bệnh:
· Sợ tái phát , hoặc bệnh ung thư quay trở lại
· Cảm giác bất lực, buồn bã hoặc thất vọng
· Cảm giác tiêu cực về những thay đổi của cơ thể
· Căng thẳng
· Trầm cảm
· Lo âu
· Xung đột trong quan hệ với bạn tình hoặc thiếu sự giao tiếp
Bạn tình của người bệnh cũng có thể gặp một số thách thức về sức khỏe tâm thần như vậy. Do đó cả hai cần trò chuyên với nhau về cảm xúc và các mối quan tâm của nhau, bao gồm cả sức khỏe tình dục. Việc có những cảm xúc này mà không thể nói ra có thể cản trở sự gần gũi thân mật, cả về thể chất lẫn tình cảm.
Quản lý các tác dụng phụ
Giảm các tác dụng phụ ảnh hưởng đến sức khỏe tình dục của người bệnh là một phần quan trọng trong chăm sóc bệnh ung thư. Điều này được gọi là chăm sóc giảm nhẹ hoặc chăm sóc hỗ trợ. Nhóm chăm sóc ung thư có thể đề xuất các cách để quản lý các triệu chứng:
Chất làm ẩm âm đạo. Đây là những sản phẩm không có nội tiết tố, không cần kê đơn. Chúng cung cấp độ ẩm cho âm đạo. Điều này cải thiện sức khỏe âm đạo và sự thoải mái trong hoạt động tình dục.
Chất bôi trơn âm đạo. Đây là những sản phẩm dạng nước, silicone hoặc dầu. Chúng làm giảm ma sát âm đạo do đó tăng sự thoải mái và khoái cảm tình dục.
Vật lý trị liệu vùng chậu . Điều này giúp phụ nữ có cơ sàn chậu săn chắc hoặc mềm mại. Các bài tập sẽ thúc đẩy thư giãn cơ và tăng cường sức mạnh cơ bắp. Điều này cũng làm giảm đau khi quan hệ tình dục.
Hình 2: Chất dưỡng ẩm và bôi trơn âm đạo
Nguồn: https://www.health.com/condition/sexual-health/moisturize-your-vagina
Dụng cụ nong âm đạo. Những dụng cụ này kéo dài âm đạo và giảm độ khít. Điều này có thể làm tăng sự thoải mái cho những phụ nữ bị đau khi giao hợp. Dụng cụ nong âm đạo có nhiều đường kính (chiều rộng) khác nhau. Người dùng có thể tăng kích thước nong khi độ giãn âm đạo được cải thiện. Mọi người thường sử dụng chúng cùng với các bài tập sàn chậu. Máy rung cũng có thể được sử dụng để làm giản nở âm đạo và có thể cải thiện lưu lượng máu.
Hình 3: Dụng cụ nong âm đạo.
Nguồn: https://en.wikipedia.org/wiki/Vaginal_dilator
Estrogen âm đạo liều thấp. Vòng dẻo, kem hoặc viên nén đưa estrogen vào âm đạo. Điều này có thể giúp phục hồi sức khỏe âm đạo. Người bệnh nên hỏi nhóm chăm sóc ung thư xem những loại thuốc này có phù hợp với mình không.
Didehydroepiandrosterone đặt trong âm đạo (DHEA). Thuốc này có thể điều trị chứng khô hoặc đau âm đạo mà không làm tăng nồng độ estrogen. Đây có thể là một lựa chọn tốt cho những phụ nữ bị loại ung thư nhạy cảm với estrogen, chẳng hạn như một số loại ung thư vú.
Lidocain âm đạo. Đặt ở cửa âm đạo ngay trước khi sinh hoạt tình dục. Nó có thể làm giảm đau và tăng sự thỏa mãn.
Nhiều khi, những phương pháp điều trị này được sử dụng kết hợp để cải thiện sự thoải mái và khoái cảm tình dục.
Người bệnh nên hỏi bác sĩ của mình về các phương pháp điều trị sức khỏe tình dục khác nhau cũng như những rủi ro và tác dụng phụ có thể xảy ra. Nhóm chăm sóc sức khỏe cũng có thể giúp giải quyết những cảm xúc ảnh hưởng đến đời sống tình dục của người bệnh. Các lựa chọn bao gồm:
· Nói chuyện với một chuyên gia tư vấn hoặc nhà trị liệu tình dục
· Tìm kiếm sự giúp đỡ trong cộng đồng, chẳng hạn như một nhóm hỗ trợ cho những phụ nữ sau điều trị ung thư.
· Tư vấn cho các cặp đôi có thể giúp người bệnh giao tiếp tốt với bạn tình của họ . Giao tiếp tốt có thể giúp giải quyết các vấn đề tình dục liên quan đến cảm xúc.
Nguồn: dịch từ www.cancer.net. Hiệp hội Ung thư lâm sàng Hoa Kỳ
Đường dẫn: https://www.cancer.net/navigating-cancer-care/dating-sex-and-reproduction/sexual-health-and-cancer-treatment-women
Biên dịch: ThS.BS. Nguyễn Khánh Hà, khoa Nội tổng hợp Điều trị ban ngày theo yêu cầu, bệnh viện Ung Bướu Hà Nội.
Hiệu đính: ThS.BS. Nguyễn Thanh Hằng, phòng Hợp tác Quốc tế và Nghiên cứu khoa học, bệnh viện Ung Bướu Hà Nội
