TỔNG QUAN
Xạ trị 3D là gì?
3D-CRT là kỹ thuật xạ trị chiếu ngoài (External Beam Radiation Therapy – EBRT) trong đó bác sĩ xạ trị sử dụng hình ảnh cắt lớp (CT, PET-CT) để tái tạo khối u và các cơ quan lành dưới dạng ba chiều. Các chùm tia được phát từ máy gia tốc tuyến tính (LINAC) sẽ được điều chỉnh theo đúng hình dạng khối u, giống như một “bộ trang phục may đo” vừa khít, nhờ vậy tia xạ tập trung vào khối u trong khi giảm thiểu liều vào mô lành.
Chỉ định của xạ trị 3D là gì?
Bác sĩ xạ trị có thể chỉ định xạ trị 3D-CRT để điều trị nhiều loại ung thư, đặc biệt trong các tình huống phẫu thuật không khả thi. Ngoài ra, kỹ thuật này cũng được áp dụng trong:
- Xạ trị tân bổ trợ (neoadjuvant): trước phẫu thuật nhằm làm nhỏ khối u.
- Xạ trị bổ trợ (adjuvant): sau phẫu thuật nhằm tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại.
Các loại ung thư thường áp dụng 3D-CRT gồm:
- Ung thư hậu môn.
- Ung thư trực tràng.
- Ung thư vú có nguy cơ tái phát cao sau điều trị.
- Một số ung thư đầu cổ như ung thư thanh quản, ung thư vòm họng.
- Ung thư hệ tiêu hóa như ung thư túi mật, ung thư đường mật trong gan khi không phẫu thuật được.
- Sarcoma Ewing.
- Ung thư phổi.
- Ung thư tiền liệt tuyến.
- Ung thư âm hộ.
- U Wilms.
Loại bức xạ sử dụng
3D-CRT sử dụng photon (tia X) phát ra từ máy gia tốc tuyến tính (LINAC). Các chùm tia được phát từ nhiều góc khác nhau, hội tụ vào khối u để tối ưu hóa liều xạ.
Hệ thống máy xạ trị gia tốc Elekta Infinity tại bệnh viện Ung Bướu Hà Nội
QUY TRÌNH ĐIỀU TRỊ
Trước điều trị 3D-CRT
Bệnh nhân được chụp CT (kết hợp MRI hoặc PET nếu cần) để dựng hình 3 chiều khối u và cơ quan lành.
Bác sĩ xạ trị xác định liều xạ cần thiết và trường chiếu.
Trong buổi mô phỏng (simulation), bệnh nhân được đặt đúng tư thế điều trị. Bác sĩ có thể:
- Đánh dấu vị trí điều trị bằng các chấm nhỏ trên da (hình xăm vĩnh viễn hoặc tạm thời).
- Sử dụng các dụng cụ cố định (mặt nạ, khuôn) để đảm bảo bệnh nhân giữ nguyên tư thế.
Trong quá trình điều trị 3D-CRT
- Kỹ thuật viên xạ trị sẽ đặt bệnh nhân trên bàn điều trị đúng như tư thế mô phỏng.
- Máy LINAC được điều khiển từ phòng riêng, bệnh nhân giao tiếp qua micro hai chiều.
- Máy gia tốc phát các chùm tia từ nhiều hướng khác nhau, bệnh nhân không cảm nhận được bức xạ.
- Kỹ thuật viên sẽ theo dõi liên tục để đảm bảo độ chính xác trong quá trình xạ trị.
Thời gian điều trị
- Mỗi buổi khoảng 20 phút, trong đó phần lớn dành cho việc đặt tư thế bệnh nhân.
- Quá trình phát tia chỉ mất khoảng 2 phút.
- Số buổi điều trị hằng ngày có thể kéo dài nhiều tuần, tùy phác đồ.
Sau điều trị
Bệnh nhân có thể về ngay trong ngày và sinh hoạt bình thường.
LỢI ÍCH VÀ NGUY CƠ
Ưu điểm của 3D-CRT
- Giúp tập trung liều xạ tập chính xác vào khối u, hạn chế liều xạ lên mô lành.
- Tốc độ: mỗi buổi phát tia chỉ khoảng 2 phút, giúp tăng độ chính xác, giảm thời gian bất động, tiết kiệm thời gian cho bệnh nhân.
- Có thể áp dụng cho nhiều loại ung thư khác nhau
Tác dụng phụ
Mặc dù xạ trị 3D-CRT giúp giảm tác động lên mô lành, một số tác dụng phụ vẫn có thể xảy ra, tùy theo vùng chiếu xạ, bao gồm:
- Mệt mỏi (thường gặp nhất)
- Buồn nôn, nôn
- Tiêu chảy
- Đau đầu
- Rụng tóc
- Kích ứng da (ngứa, khô, đỏ, sưng, bong tróc) tại vùng xạ trị
Tại sao bệnh nhân nên đến Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội để điều trị xạ trị 3D?
Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội là bệnh viện chuyên khoa hạng I về ung bướu, hội tụ đầy đủ các chuyên khoa liên quan như phẫu thuật, nội khoa ung bướu, xạ trị và chẩn đoán hình ảnh. Khi đến với chúng tôi, người bệnh sẽ được hội chẩn đa chuyên khoa để đưa ra phác đồ điều trị tối ưu, cá thể hóa cho từng trường hợp. Đặc biệt, đội ngũ bác sĩ xạ trị giàu kinh nghiệm, thường xuyên cập nhật kiến thức từ các hiệp hội trong nước và quốc tế, kết hợp cùng hệ thống máy móc hiện đại, giúp đảm bảo quá trình xạ trị 3D-CRT đạt độ chính xác cao, an toàn và hiệu quả. Đây chính là sự khác biệt khiến Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội trở thành địa chỉ tin cậy cho người bệnh có nhu cầu điều trị bằng xạ trị.
Viết bài: ThS. BSNT. Nguyễn Ngọc An Nguyên - Khoa Xạ trị theo yêu cầu
Duyệt bài: BSCKII. Đỗ Tất Cường - Trưởng khoa Xạ trị theo yêu cầu
