SPECT là gì?
SPECT là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh sử dụng dược chất phóng xạ cùng với camera gamma đặc biệt để tạo ra hình ảnh ba chiều về chức năng bên trong cơ thể. Máy sẽ ghi nhận các tia gamma phát ra từ chất đánh dấu phóng xạ và tái tạo thành ảnh cắt lớp 3D, giúp bác sĩ đánh giá chi tiết hoạt động của cơ quan.
Hình 1: Máy Spect tại Bệnh viện Ung Bướu Hà Nội
Chụp SPECT cho phép các bác sĩ đánh giá hoạt động chuyển hóa của cơ quan, thay vì chỉ quan sát hình dạng bên ngoài của nó như các phương pháp hình ảnh thông thường (siêu âm, X quang, CT..).
SPECT được dùng để chẩn đoán bệnh gì?
- Ung bướu: Phát hiện di căn xương, đánh giá sau mổ ung thư tuyến giáp, định vị hạch gác, chẩn đoán u tuyến cận giáp, u máu gan…
- Tim mạch: Đánh giá tưới máu cơ tim, phát hiện vùng thiếu máu do tắc hẹp động mạch vành.
- Thần kinh: Hỗ trợ chẩn đoán sa sút trí tuệ, động kinh, bệnh Parkinson.
- Thận: Đánh giá chức năng từng thận, tắc nghẽn đường niệu, sẹo thận.
- Xương khớp: Chẩn đoán gãy xương kín, hoại tử xương, viêm xương.
Hình 2: Hình ảnh chụp Spect xương ở bệnh nhân có ung thư di căn xương
QUY TRÌNH THỰC HIỆN
Bệnh nhân cần chuẩn bị gì?
- Không cần nhịn ăn, trừ một số xét nghiệm tim mạch đặc biệt.
- Mặc quần áo thoải mái, bỏ trang sức, đồng hồ và vật kim loại.
- Thông báo cho bác sĩ nếu đang mang thai, nghi ngờ có thai hoặc đang cho con bú.
Diễn biến khi thực hiện kỹ thuật
Bước 1: Tiêm thuốc phóng xạ
Bệnh nhân được tiêm dược chất phóng xạ vào tĩnh mạch.
Bước 2: Chờ thuốc phân bố
Thời gian từ 15 phút – vài giờ tùy xét nghiệm.
Bước 3: Nằm trên bàn máy
Bệnh nhân nằm ngửa, camera gamma quay quanh cơ thể.
Bước 4: Thu nhận hình ảnh
Máy ghi nhận tia gamma và tái tạo ảnh cắt lớp 3D.
Bước 5: Kết thúc & ra về
Uống nhiều nước để đào thải thuốc, có thể sinh hoạt bình thường.
Ai thực hiện được kỹ thuật này?
Kỹ thuật viên và bác sĩ chuyên khoa Y học hạt nhân, đã được đào tạo và cấp phép hành nghề.
Thời gian thực hiện trung bình
Phần chụp trên máy thường kéo dài 20–40 phút. Tính cả chuẩn bị và chờ thuốc, tổng cộng vài giờ.
Các bước sau khi chụp
- Có thể sinh hoạt bình thường ngay sau chụp.
- Uống nhiều nước để thải thuốc phóng xạ qua đường tiểu.
- Hạn chế tiếp xúc gần với trẻ nhỏ và phụ nữ có thai trong 24 giờ đầu.
- Kết quả sẽ được phân tích và gửi lại trong 1–2 ngày.
Tác dụng không mong muốn có thể gặp
- Đau hoặc bầm nhẹ tại chỗ tiêm.
- Dị ứng thuốc phóng xạ rất hiếm gặp.
- Liều bức xạ thấp, an toàn, tương đương hoặc thấp hơn chụp CT thông thường.
LỢI ÍCH / RỦI RO
Lợi ích:
- Ít xâm lấn, an toàn, không gây đau.
- Phát hiện bệnh sớm, kể cả khi chưa có biến đổi cấu trúc.
- Có thể khảo sát toàn thân trong một lần chụp.
- Độ chính xác cao khi kết hợp với CT.
- Hỗ trợ bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị tối ưu.
Rủi ro và hạn chế:
- Phơi nhiễm một lượng nhỏ tia phóng xạ, nhưng ở mức an toàn.
- Dị ứng hoặc phản ứng với thuốc rất hiếm gặp.
- Độ phân giải thấp hơn PET/CT và MRI.
- Một số xét nghiệm cần thời gian chờ thuốc lâu.
PHỤC HỒI VÀ TRIỂN VỌNG
Mất bao lâu để phục hồi sau chụp xạ hình?
Bệnh nhân có thể ra về ngay sau chụp, sinh hoạt và ăn uống bình thường. Chỉ cần uống nhiều nước để đào thải thuốc phóng xạ, vết tiêm sẽ tự lành sau 1 ngày.
Tỷ lệ chẩn đoán chính xác hoặc hiệu quả kỹ thuật
SPECT có độ nhạy và độ đặc hiệu cao trong nhiều lĩnh vực. Xạ hình xương phát hiện di căn sớm, xạ hình tuyến giáp giúp phát hiện mô giáp sót hoặc di căn xa hiệu quả, SPECT tim có độ chính xác cao trong bệnh mạch vành…
Hướng dẫn chăm sóc theo dõi
- Uống nhiều nước, đi tiểu thường xuyên giúp thải nhanh dược chất phóng xạ và giảm liều chiếu cho bàng quang.
- Tránh tiếp xúc gần trẻ nhỏ, phụ nữ có thai.
- Nếu có triệu chứng bất thường (dị ứng, khó thở, sưng đau nhiều tại chỗ tiêm), cần báo ngay cho bác sĩ.
TẠI SAO NÊN THỰC HIỆN CHỤP SPECT TẠI BỆNH VIỆN UNG BƯỚU HÀ NỘI
- Trang bị máy SPECT hiện đại, chất lượng hình ảnh cao.
- Đội ngũ bác sĩ Y học hạt nhân giàu kinh nghiệm, được đào tạo chuyên sâu, liên tục tham gia các hội nghị quốc tế để cập nhật những kỹ thuật tiên tiến nhất, đảm bảo cung cấp dịch vụ chẩn đoán chất lượng cao nhất cho bệnh nhân.
- Quy trình an toàn, chuẩn quốc tế, phối hợp đa chuyên khoa trong chẩn đoán và điều trị.
- Dịch vụ tận tâm, bệnh nhân được hướng dẫn đầy đủ trước, trong và sau chụp.
GẶP GỠ CHUYÊN GIA Y HỌC HẠT NHÂN
- BSCKII. Đặng Duy Cường: Trưởng Khoa Y học hạt nhân – hơn 12 năm kinh nghiệm, thành viên nhiều hiệp hội quốc tế, có nhiều công trình nghiên cứu về ứng dụng PET/CT và SPECT trong ung thư. Chuyên sâu trong điều trị bệnh lý tuyến giáp.
- ThS.BS. Nguyễn Văn Khải: Bác sĩ Khoa Y học hạt nhân – hơn 10 năm kinh nghiệm, trực tiếp tham gia xử lý và đọc kết quả SPECT, PET/CT, điều trị ung thư tuyến giáp bằng I-131.
- ThS.BS. Cù Thị Minh Ngọc: Bác sĩ Khoa Y học hạt nhân – hơn 10 năm kinh nghiệm, chuyên sâu về tuyến giáp, có nhiều kinh nghiệm trong điều trị iod phóng xạ và đọc kết quả SPECT.
- ThS.BS. Nguyễn Văn Thắng: Bác sĩ Khoa Y học hạt nhân – gần 10 năm kinh nghiệm, tham gia xử lý và đọc kết quả SPECT, PET/CT, có nhiều nghiên cứu đăng trên tạp chí chuyên ngành.
- BS. Nguyễn Thành Nam: Bác sĩ Khoa Y học hạt nhân, tham gia xử lý và đọc kết quả SPECT, PET/CT, điều trị ung thư tuyến giáp bằng I-131.
CÂU HỎI THƯỜNG GẶP (FAQ):
1. Chụp SPECT có đau không?
Không. Quá trình là tiêm dược chất phóng xạ vào tĩnh mạch (giống tiêm thuốc thông thường, chỉ hơi nhói lúc kim đâm vào). Khi chụp, bệnh nhân nằm yên trên bàn máy, máy quét quanh người hoàn toàn không xâm lấn và không gây đau.
2. Tôi có cần nhịn ăn trước khi chụp không?
Phần lớn các loại SPECT (xương, thận, phổi…) không yêu cầu nhịn ăn. Riêng SPECT tim, bác sĩ có thể hướng dẫn nhịn ăn hoặc ngừng một số thuốc.
3. Chụp SPECT có an toàn không, có ảnh hưởng gì đến thai nhi không?
Liều phóng xạ trong SPECT rất thấp và an toàn. Tuy nhiên, phụ nữ mang thai thường không được chỉ định chụp, trừ khi thật sự cần thiết. Nếu đang cho con bú, bác sĩ sẽ hướng dẫn tạm ngừng cho bú trong 24 giờ sau chụp.
4. Sau khi chụp SPECT có cần nằm viện không?
Không. Sau chụp, bạn có thể sinh hoạt, ăn uống bình thường và ra về ngay trong ngày.
5. Chụp SPECT có được bảo hiểm y tế chi trả không?
Hầu hết các chỉ định chụp SPECT nằm trong danh mục được bảo hiểm y tế thanh toán. Bạn nên liên hệ trực tiếp quầy bảo hiểm tại bệnh viện để được hướng dẫn cụ thể.
Viết bài: BS. Nguyễn Thành Nam - Khoa Y học hạt nhân
Duyệt bài: BS.CKII. Đặng Duy Cường - Trưởng khoa Y học hạt nhân
